---

تاریخچه سازمان بین المللی دریانوردی

همواره این نکته که وجود قوانین بین المللی برای بهبود ایمنی در دریانوردی مفید است، مورد پذیرش بوده لذا از اواسط قرن نوزدهم میلادی تعدادی قرارداد بین المللی پذیرفته شده بود. از آن زمان تعدادی از کشورها پیشنهاد ایجاد یک بدنه دائمی بین المللی به منظور ایجاد و ارتقای ایمنی در دریانوردی را داده بودند، اما این آرمان تا زمان تشکیل سازمان ملل رنگ وافعیت به خود نگرفت.

در سال 1948 میلادی در شهر ژنوا ایتالیا، طی کنفرانسی ساختار اصلی سازمان بین المللی دریانوردی (IMO) ایجاد شد. در آن زمان نام اصلی این سازمان "سازمان مشاوره دریایی بین دولتی (IMCO)" بود که در سال 1982 میلادی به سازمان بین المللی دریانوردی تغییر نام داد. در سال 1958 میلادی کنوانسیون IMO اجباری شد و اولین جلسه این سازمان سال بعد در 1959 میلادی تشکیل گردید.

اصلی ترین اهداف این سازمان به طور خلاصه در بند 1(a) کنوانسیون به صورت زیر بیان شده است:

"ایجاد یک ساختار ماشینی و منظم همکاری مابین دولتهای گوناگون در زمینه قوانین حاکمیتی و شیوه های فنی و اجرایی موثر در کشتی رانی تجاری بین المللی و تشویق و تسهیل پذیرش عمومی بالاترین استاندارد های کاربردی در حوزه های ایمنی دریانوردی، بهبود بازدهی دریانوردی و جلوگیری از آلودگی محیط دریایی توسط کشتی ها"

همچنین این سازمان صلاحیت بحث و بررسی با دولتهای گوناگون در حوزه اهداف ذکر شده را نیز دارد.

این سازمان در ابتدا، ویرایش جدید کنوانسیون SOLAS را پذیرفت که مهمترین قرارداد بین المللی در حوزه ایمنی دریانوردی شمرده می شود. پذیرش این کنوانسیون در سال 1960 میلادی اتفاق افتاد و بعد از آن کد ها و کنوانسیون های دیگر مانند ترافیک بین المللی دریایی، خط شاهین، حمل کالای خطرناک و ویرایش جدید کنوانسیون محاسبه تناژ کشتی ها پذیرفته شدند.

اما با وجود آنکه، ایمنی در دریانوردی مهمترین و شاخص ترین مسوولیت برای این سازمان باقی ماند، اما مشکل بزرگ جدیدی به نام آلودگی روز به روز رنگ جدی تری به خود می گرفت. رشد فزاینده میزان انتقال نفت در دریاها و افزایش اندازه شناور های حمل نفت خام واقعیتی جدید پیش روی دریانوردی بین المللی ایجاد کرد. فاجعه ای که برای کشتی حامل نفت خام Torrey Canyon در سال 1967 میلادی رخ داد، که منجر به آلودگی محیط دریا با حدود 120 هزار تن مواد نفتی شد، بزرگی این مسأله را بیش از پیش مشخص نمود.

در سالهای نزدیک بعد از این حادثه یکسری اقدامات به منظور جلوگیری از این وقایع و کاهش میزان تأثیرات آن، توسط آیمو پیشنهاد شد. همچنین پاره ای اقدامات در عملیات معمول تانکر ها مانند تمیز کاری مخازن حمل نفت خام، تخلیه آب خن موتورخانه کشتی ها ( که با توجه به تناژ کشتی های متردد می توانست خطر بزرگتری برای محیط زیست دریایی داشته باشد) توسط این سازمان بررسی و پیگیری شد.

مهمترین اقدام آیمو در خصوص آلودگی محیط زیست دریایی را می توان پذیرش کنوانسیون مارپل در سال 1973 میلادی و اصلاح ان به وسیله پروتکل 1978 میلادی، برشمرد. این کنوانسیون نه تنها آلودگی تصادفی و آلودگی ناشی از عملیات معمول کشتی ها را پوشش می داد بلکه به آلودگی محیط زیست دریایی ناشی از محصولات شیمیایی، محموله های بسته بندی شده، فاضلاب، زباله و آلودگی هوا نیز تسری پیدا می کرد.

آیمو همچنین سیستمی برای جبران خسارت ناشی از آلودگی توسط کشتی ها به طرف های خسارت دیده، در نظر گرفت که بدین منظور با پذیرش دو قرارداد در سالهای 1969 و 1971 میلادی، روال دریافت خسارت ناشی از آلودگی نفتی توسط قربانیان آن ساده تر و سریعتر از گذشته گردید. این قرارداد ها در سالهای 1992 و 2000 میلادی به منظور افزایش محدودیت خسارت به قربانیان اصلاح شدند و از سوی دیگر تعدادی کنوانسیون دیگر با موضوعیت کنوانسیون های قانونی ( که اکثریت آنها با موضوع مسوولیت قانونی و مسائل غرامتی بودند) نیز در پی آن پذیرفته شد.

در دهه 1970 میلادی سیستمی جهانی در حوزه جستجو و نجات دریایی آغاز شد که به مقدار زیادی نحوه ارتباطات رادیویی با کشتی ها و دیگر پیام های دریایی را بهبود می بخشید.

سیستم جهانی ایمنی و اضطرار دریایی ((GMDSS در سال 1988 میلادی آغاز شده و تا سال 1992 مرحله به مرحله پیش رفت. نهایتا در فوریه سال 1999 میلادی GMDSS کاملا عملیاتی شد و در حال حاضر در صورتی در هر جایی از دنیا شناوری دجار مشکل گردد حتی اگر خدمه آن شناور زمان کافی برای ارسال پیام رادیویی اضطراری را نداشته باشند، به صورت اتوماتیک با ارسال یک پیام اضطرار می توانند از کمک اطمینان داشته باشند.

دو اقدام جدید در ارتباط با منابع انسانی در کشتی رانی در دهه 1990 آغاز شد و بدین ترتیب در جولای 1998 کد بین المللی مدیریت ایمنی (ISM Code) که به شناورهای مسافربری، تانکر های حمل نفت و مواد شیمیایی، فله بر ها، کشتی های حمل گاز، کشتی های باری تندرو با تناژ ناخالص بالای 500 اعمال می شد، مورد پذیرش قرار گرفت. از ابتدای جولای سال 2002 میلادی این کد برای مابقی شناورهای باری و MODU های با ظرفیت ناخالص بالای 500 نیز اجباری گردید.

در اول فوریه 1997، اصلاحیه 1995 کنوانسیون STCW (مربوط به سال 1978 میلادی) اجباری شد که اجرای این کنوانسیون به طرز قابل ملاحظه ای استاندارد های دریانوردان را بهبود می بخشید و از سوی دیگر برای اولین بار، به آیمو این قدرت را می بخشید تا نسبت به بررسی میزان تطابق دولت ها و شرکای خود با این کنوانسیون اطلاعات لازم را داشته باشد. در سال 2010 میلادی، طی اصلاحیه مانیل برای این کنوانسیون، تغییرات اساسی در ساختار این کنوانسیون پذیرفته شد.

کنوانسیون های جدیدی در ارتباط با آلودگی محیط زیست دریایی در دهه 2000 میلادی پذیرفته شد شامل کنوانسیون های ضد خزه (AFS 2001)، مدیریت آب تعادل ( BWM 2004) و کنوانسیون بازیافت کشتی ها معروف به کنوانسیون هنگ کنگ (2009)، بود. همچنینن در این دهه در سال 2004 میلادی، با تمرکز بر امنیت دریانوردی، یک رژیم و ساختار جامع و جدید در حوزه امنیت برای دریانوردی بین المللی ایجاد گردید. این ساختار با کد ISPS و توسط کنوانسیون سولاس در سال 2002 اجباری شد.

در سال 2005 میلادی، این سازمان اصلاحیه ای بر پروتکل 1988 SUA (پروتکل منع از اقدامات غیر قانونی) تحت نام اصلاحیه سال 2005 کنوانسیون SUA را پذیرفت که با اقدامات مخرب در خصوص ایمنی و امنیت دریانوردی مقابله می کند.

کلیه اسناد آیمو پس از اجباری شدن به صورت منظم و با کمک رشد تکنولوژی یا نتایج و درس های ناشی از حوادث مرتبط، توسعه پیدا خواهند کرد. تمرکز اصلی آیمو بر روی به کارگیری مستمر اسناد اجباری آن و همکاری های فنی به منظور توسعه و به روزرسانی این اسناد می باشد.

مأموریت آیمو به صورت زیر می باشد:

" مأموریت اصلی آیمو به عنوان یکی از آژانس های تخصصی سازمان ملل متحد ارتقای ایمنی، امنیت، سلامت محیط زیست و کشتیرانی پایدار و مقرون به صرفه با همکاری های اعضا خواهد بود. این مأموریت با پذیرش بالاترین استاندارد های کاربردی دریایی در حوزه های ایمنی، امنیت، بازدهی و مقرون به صرفه بودن دریانوردی و جلوگیری و کنترل آلودگی توسط کشتی ها اجرا خواهد شد و این مأموریت با به کارگیری دقیق و یکنواخت اسناد آیمو اجرا خواهد شد."

اعضای آیمو

در حال حاضر این سازمان متشکل از 175 عضو حاکمیتی و 3 عضو وابسته می باشد.

سازمان های مردم نهاد (NGO)

برخی سازمان های غیر دولتی مردم نهاد که می توانند با مشاوره به فعالیت های آیمو کمک کنند پس از تأیید توسط مجمع آیمو به عنوان مشاور این سازمان پذیرفته می شوند. تاکنون 80 سازمان غیر دولتی مردم نهاد به عنوان مشاور آیمو پذیرفته شده اند که فهرست آنها را می توانید در اینجا ببینید.

سازمان های بین دولتی (IGO)

آیمو ممکن است به منظور انجام وظایف خود با دیگر سازمان های بین دولتی تفاهم نامه همکاری امضا کند که تاکنون 63 سازمان با امضای تفاهم نامه با آیمو در چارجوب وظایف آن همکاری می نمایند. فهرست این سازمان ها را می توانید در اینجا ببینید.

ساختار آیمو

این سازمان از یک مجمع، یک شورا و پنج کمیته اصلی و تعدادی کمیته فرعی تشکیل شده است که وظیفه این کمیته های فرعی پشتیبانی فنی کمیته های اصلی می باشد.

مجمع

مجمع بالاترین بخش حاکم بر سازمان است که شامل تمام اعضای آیمو بوده و هر دو سال یکبار در فصول مرتب تشکیل جلسه می دهد. گرچه در صورت نیاز جلسات فوق العاده نیز تشکیل خواهد شد. مسوولیت مجمع پذیرش برنامه کاری سازمان، بودجه ریزی و مشخص نمودن مسائل مالی سازمان و در نهایت انتخاب اعضای شورا خواهد بود.

شورا

پس از انتخاب اعضای شورا توسط مجمع سازمان، هر 2 سال یکبار در فصول منظم تشکیل جلسه می دهد. شورا در واقع نهاد اجرایی آیمو است که مسوولیت نظارت بر فعالیت این سازمان را بر عهده دارد. مابین فصول مجمع اصلی آیمو تمام وظایف آن بر عهده شورا خواهد بود به غیر از ابلاغ توصیه نامه های در حوزه ایمنی دریانوردی و جلوگیری از آلودگی محیط زیست دریایی به حاکمیت ها، که اختصاصا در اختیار مجمع اصلی می باشد.

دیگر وظایف شورا در موارد زیر مشخص گردیده است:

1. ایجاد هماهنگی بین نهاد های مختلف سازمان
2. آماده سازی پیش نویس برنامه کاری سازمان و تخمین بودجه آن و در نهایت ارائه آن به مجمع اصلی
3. دریافت گزارشات/پیشنهادات از کمیته ها یا دیگر نهاد های سازمان و ارائه آن به مجمع اصلی و اعضا ( توصیه ها و نظرات در صورت نیاز به این اسناد اضافه می گردند.)
4. انتخاب دبیرخانه کل با تأیید سازمان
5. وارد شدن به تفاهم نامه ها یا ترتیبات با دیگر سازمان ها در حوزه فعالیت آیمو با تأیید آن سازمان

کمیته ایمنی دریایی (MSC)

این کمیته بالاترین عضو فنی آیمو محسوب می شود که شامل تمام اعضای آن می باشد. وظایف این کمیته شامل " توجه به هر موضوعی در سازمان که بتواند در حوزه های ناوبری، ساخت و تجهیزات کشتی ها، قوانین جلوگیری از تصادم، حمل و انتقال کالاهای خطرناک، فرآیند ها و الزامات ایمنی دریایی، اطلاعات هیدروگرافیک، ثبت وقایع و رکورد های ناوبری، ارزیابی حوادث دریایی، بازیابی و نجات در حوزه دریایی و هر آنجه که به ایمنی دریایی ارتباط دارد، کمک کننده باشد."

کمیته مقابله با آلودگی محیط زیست دریایی (MEPC)

این کمیته که متشکل از تمامی اعضای آیمو است، صلاحیت رسیدگی به حوزه های جلوگیری و کنترل آلودگی محیط زیست دریایی را دارد.

کمیته های فرعی

1. کمیته فرعی HTW
2. کمیته فرعی III
3. کمیته فرعی NCSR
4. کمیته فرعی PPR
5. کمیته فرعی SDC
6. کمیته فرعی SSE
7. کمیته فرعی CCC

کمیته قانونی (Legal Committee)

این کمیته دارای صلاحیت در بحث و بررسی هرگونه موضوعی مرتبط با مسائل قانونی آیمو را داراست. این کمیته متشکل از تمام اعضای سازمان می باشد. همچنین در خصوص مسائل حقوقی دیگر اسناد بین المللی که آیمو می پذیرد، دارای مسوولیت است.

کمیته همکاری های فنی (TCC)

این کمیته در خصوص همکاری آیمو با دیگر سازمان ها در خصوص پروژه های مشترک فنی، اقدام می کند.

منبع

1. https://www.imo.org

---